(anoniem, periode ~1896 – ~1928, zilver, geslagen, 32 mm, NEPK2502)

Recent ontving het NEPK een onverwachte schenking: een Amerikaanse prijspenning van een highschool met het portret van Erasmus. De naam van de school: “Erasmus Hall – High School”, gevestigd in Flatbush, Brooklyn, New York.
Het Erasmusportret is gebaseerd op het bekende schilderij van Hans Holbein de Jongere uit 1523 dat in het Louvre hangt, met gespiegeld portret.
De schenker had goede herinneringen aan zijn jaren op deze school, begin jaren vijftig. Het bleek dat zijn high school een eeuw geleden al goede banden had met de stad Rotterdam. De Rotterdamse stadsbeeldhouwer Simon Miedema (1860 – 1934) had in die jaren in opdracht van een van de oud-bestuurders een kopie laten gieten en afgewerkt van het standbeeld van Erasmus door Hendrik de Keyser dat op het Grote Kerkplein in Rotterdam staat. Op 25 april 1931 werd het beeld in New York op het binnenplein van de school onthuld en anno 2021 staat het er nog steeds. (N.B. sinds 2008 staat ook op het terrein van de Erasmus Universiteit Rotterdam een kopie van het iconische beeld. Het is een geliefd plekje van studenten om op de foto te gaan na het behalen van het diploma).
De stichting van de New Yorkse “Erasmus Hall High School” laat nog een link met Nederland zien. De school is in 1787 door leden van de Dutch Reformed Church in Flatbush gestart als kostschooltje met de toen zeker nogal pompeuze naam “Erasmus Hall Academy”. In 1896 werd de school overgedragen aan de stad New York, waarmee deze een zgn. “public high school” werd en kon doorgroeien – bij de onthulling van het Erasmusbeeld in 1931 had de highschool al zo’n 5000 studenten.
De NEPK collectie bevat nu ruim 30 verschillende penningen met het portret van Erasmus. De oudste is uit 1531 (inv.nr. NEPK1850). Voor het vervaardigen van die oudste penning heeft Erasmus nog bij leven opdracht gegeven, met de bedoeling die te schenken aan vrienden en anderen die hem een dienst hadden bewezen. Een vroege vorm van relatiebeheer!

U vindt de getoonde penning via de link: https://www.nepk.nl/nl/collectie/?id=2502
Voor eerdere nieuwsberichten volgt u: https://www.nepk.nl/nl/nieuws/

(Marinus Fleur, 1939, Jac. J. van Goor, brons, gegoten, 90 mm, NEPK2500)

Met deze penning is de mijlpaal van 2500 in het NEPK aanwezige en beschreven penningen / penningachtige objecten bereikt. Naast meer dan 95% penningen, bevat de collectie namelijk ook enige tientallen plaquettes en presses papier, vaak met een penningvoorzijde. Verder bevat de collectie in beperkte mate andere verwante objecten zoals insignes, bedoeld voor plaatsing in het revers-knoopsgat, of aan een lintje. Als u onder “Groep” kiest voor de zoekterm “Insignes en lintjes” wordt de relatie met penningen meteen duidelijk.

Inventarisnummer NEPK2500 is een gegoten portretpenning. Afgebeeld is de beeldhouwer en medailleur Jacob(us) Jan van Goor (1874-1956). Van zijn vroege jaren is weinig of niets bekend, afgezien van het gegeven dat hij zich vanwege een lichaamsgebrek moeilijk kon bewegen. Al op 15-jarige leeftijd trad Van Goor als leerling in dienst bij de ateliers van Begeer in Utrecht, waar hij zich toelegde op het modelleren, ciseleren en graveren – activiteiten die hij grotendeels zittend kon verrichten. Directeur Anthonie Begeer zag de begaafdheid van Van Goor en stuurde de jongeman na zijn leertijd op kosten van Begeer een aantal jaren naar de Koninklijke Tekenakademie in Hanau am Main. Hier bekwaamde hij zich verder in het modelleren en drijven. Na die studie keerde Van Goor terug naar Begeer, waar hij gedurende tientallen jaren honderden penningen zou ontwerpen en modelleren. In die tijd waren dit voornamelijk met stempels geslagen penningen. Slechts vier van de 144 modelé’s van zijn hand in de NEPK-collectie, zijn als gietpenning uitgevoerd.

Van Goor was grafisch zeker allround en hij was duidelijk een begaafd portrettist, zoals blijkt uit de vele door hem gemodelleerde portretten in de collectie. Van Goors krachtige Abraham Kuijperpenning is algemeen bekend, net als zijn Dr. Karl Landsteiner penningen en -plaquettes voor de Rode Kruis Bloedtransfusiedienst, waarvan er duizenden uitgereikt zijn. De hier door collega-modelleur Marinus Fleur gemodelleerde penning toont een van de zeer weinige portretten die we van deze penningkunstenaar kennen. Na de periode 1889-1939 die de penning memoreert zou Van Goor nog eens tien jaar bij Begeer blijven werken voordat hij in 1949 afscheid nam.

U vindt de getoonde penning via de link: https://www.nepk.nl/nl/collectie/?id=2500

Voor eerdere nieuwsberichten volgt u: https://www.nepk.nl/nl/nieuws/

(Onbekende maker, 1925, brons met email, 22 mm, NEPK2347)

Deze keer geen toonbeeld van kunstzinnige vormgeving, maar een penning die verwijst naar de ontstaansgeschiedenis van het nu 170 jaar oude Klaverblad Verzekeringen, bekend van zijn creatieve en vertrouwenwekkende Tv-reclames.

Het begon in 1850. Om met name pachters van boerderijen in staat te stellen inventaris en oogst te verzekeren, richtte notaris Montijn te Oudewater de “Nederlandsche Brandwaarborgmaatschappij voor Roerende Goederen enkel van Landbouwers en Veehouders onderling” op. Een geduchte concurrent bleek de in 1859 in Loenen aan de Vecht opgerichte “Meergelijkmatige Onderlinge Brandwaarborg Maatschappij Van Beusekom”, die zich op dezelfde doelgroep richtte. Bekende brandoorzaken rond 1900 waren hooibroei, roetaanlading, ongelukken met de toen nieuwe lampen gevoed met acetyleengas of benzine, en het gebruik van lucifers. De invoering van de Pachtwet van 1937 dwong tot meer risicospreiding en daarmee vaak ook meer samenwerking. Hiertoe richtten de Maatschappij Montijn en de “Algemeene Nederlandsche Onderlinge Hagelverzekering Maatschappij“ de “N.V. Sociëteit voor Verzekering en Herverzekering SOC – Samenwerking Ontplooyt Cracht” op. De SOC verzekerde alle risico’s behalve ‘leven’. In het begin van de Tweede Wereldoorlog zochten de maatschappijen Montijn en Van Beusekom eindelijk ook samenwerking. Dit leidde tot de oprichting van de “Onderlinge Verzekering Maatschappij Montijn-van Beusekom”, met bewust een breder verzekeringspakket, waaronder ook de opstallen. In 1957 werden de twee maatschappijen omgedoopt tot “Brandwaarborg Maatschappijen 1850 & 1859”. In de jaren zestig raakte de aanduiding “Klaverblad Maatschappijen” in zwang voor deze deels sterk verweven maatschappijen. Begin jaren zeventig werd de van oorsprong alleen stormschadeverzekeraar “Maatschappij Renovatum” geïntegreerd, ondanks diens dramatische verliezen bij de stormen van november 1972 en april 1973. Toen met het nieuwe Burgerlijk Wetboek dat in 1979 van kracht werd een naamsverandering noodzakelijk werd, werd het woord “Klaverblad” in de namen van de toen drie maatschappijen opgenomen. Als vierde klaverblad werd in 1987 “Klaverblad Levensverzekeringen N.V.” opgericht.

(Bron: Gedenkboek 150 jaar Klaverblad Verzekeringen 1850-2000. Auteurs: Eduard van Holst Pellekaan, Tijn Sadée. Drukkerij Anraad, Nieuwegein, december 2000).

En zo is Klaverblad Verzekeringen eigenlijk het klavertjevier in verzekeringsland geworden.

U vindt de getoonde penning via de link: https://www.nepk.nl/nl/collectie/?id=2347

Voor eerdere nieuwsberichten volgt u: https://www.nepk.nl/nl/nieuws/

(Onbekende maker, 1940, gegoten, tin, 53 mm, NEPK2402)

Enige tijd geleden ontving het NEPK een schenking van een onaanzienlijk uitziende enkelzijdige, gegoten tinnen penning. Gezien de uitvoering is het zeker geen product van een van de gerenommeerde penningproducenten. Aan de andere kant maakt de krachtige kop met de gevleugelde Mercuriushelm (symbool van de handel en economie) meteen duidelijk dat de modelleur geen beginner was. Daarnaast: wat betekenen de runderkop, de drie portretjes (munten?, penningen?) en de “V.” (signatuur van de maker?).

De teksten maken veel duidelijk. De aanleiding voor de penning is de promotie aan de Universiteit van Amsterdam van de econoom Gerrit van der Wal. De titel van zijn proefschrift luidde “Rekeneenheid en Ruilmiddel” en de plechtigheid vond plaats op 12 juli 1940, dus in de eerste oorlogsmaanden. Op dat moment waren de universiteiten nog gewoon open en was het gebruik van metalen nog niet beperkt. Is de penning mogelijk later vervaardigd, toen brons niet meer toegestaan was? Of was de maker een kunstenaar-vriend, die voor een persoonlijk cadeau bewust heeft gekozen voor tin, een zacht materiaal dat vrij gemakkelijk verwerkt kan worden? Wellicht wordt dat nog eens duidelijk, net als de betekenis van de runderkop, de portretjes en de signatuur “V.”.

Van der Wal bekleedde (top)posities bij diverse toonaangevende Nederlandse bedrijven en organisaties zoals Fokker, Bijenkorf, Gemeente Rotterdam, SER en KLM. Hij eindigde zijn loopbaan als president-directeur van de KLM. Voor verdere details, zie de beschrijving bij de penning.

U vindt de getoonde penning via de link: https://www.nepk.nl/nl/collectie/?id=2402

Voor eerdere nieuwsberichten volgt u: https://www.nepk.nl/nl/nieuws/

(David van der Kellen, 1861, 25 jarig dienstverband, zilver, 45 mm, NEPK2437)

Het NEPK is een themaverzameling. De Stichting NEPK is in 1961 opgericht als penningverzameling van “met name Nederlandse penningen die betrekking hebben op economische activiteiten en ontwikkelingen”. Oprichter Dr. W.L. Groeneveld Meijer zag de collectie als tastbare illustratie van de economische en organisatorische ontwikkelingen in Nederland. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de op naam gegraveerde penningen voor bedrijfsjubilea van de NMNH, de Nederlandse Maatschappij voor Nijverheid en Handel. Bij de NMNH aangesloten bedrijven konden zo’n penning laten graveren voor hun jubilerende medewerkers. Het klassieke modelé van de voorzijde is van de hand van David van der Kellen (1861) of van Johan Philip Menger die in 1877 een nieuw, nauwelijks afwijkend stempel sneed. De hier afgebeelde penning is gegraveerd op het 25jarig dienstverband van A.J. van Meel bij de Haagsche Courant. Zoeken met als zoekterm “NMNH” uit het pull down menu “Rubriek” toont alle 34 penningen van de NMNH en haar voorlopers die in de collectie zijn opgenomen. U komt daarbij allerlei – deels al verdwenen – bedrijfsnamen tegen, zoals kruidenier P. de Gruyter, Albert Heyn, warenhuis V&D, schoonmaakbedrijf CEMSTO, NKF Kabelfabriek, Werkspoor, N.V. Werf Gusto, en andere. Het zijn inderdaad tastbare illustraties van economische ontwikkelingen.

U vindt de getoonde penning via de link: https://www.nepk.nl/nl/collectie/?id=2437

Voor eerdere nieuwsberichten volgt u: https://www.nepk.nl/nl/nieuws/

(Marinus Fleur, 1940, Jan Daniël Sickler, brons, 60 mm, NEPK2442)

Een recente aanwinst in de NEPK collectie is de portretpenning van Jan Daniël Sickler (1865-1949), door medailleur Marinus Fleur (1878-1946). Fleur was beroepsmedailleur in dienst van Koninklijke Begeer, onze grootste penningproducent van de 20-e eeuw. In Nederlandse kunstkringen is (helaas en vaak onterecht) vrijwel geen aandacht voor het werk van de medailleurs van Begeer. De penning laat zien dat Fleur zeker een zeer verdienstelijk portrettist was, net als bijvoorbeeld zijn collega’s Pol Dom en Jacob Jan van Goor.

De aanleiding tot de penningopdracht was het feit dat Sickler 50 jaar compagnon was in de Amsterdamse handelsfirma Koopman & Co. Deze handelsfirma had al sinds 1795 – oprichting door Sickler’s overgrootvader -, het karakter van een familiebedrijf. In Sickler’s visie was dat ook een van de sterktes van de firma. Bij zijn 40 jarig zakenjubileum in 1930 verstevigde hij de band met zijn personeel verder door voor het personeel het JD Sickler Pensioenfonds op te richten. Doel van het fonds was in zijn ogen (citaat) “dat het de medewerkers, zowel als hun weduwen en wezen een verzorgde toekomst brengt”.

Kom daar nu eens om, in deze tijden van overnames, sprinkhaan investeerders en andere opkopers, fusies en wisselende managers op grote afstand van de werkvloer !

U vindt de penning via de link: https://www.nepk.nl/nl/collectie/?id=2442

Voor eerdere nieuwsberichten volgt u: https://www.nepk.nl/nl/nieuws/

(Bruno Ninaber van Eyben, 2008, verguld op zwart vilt, 44×48 mm, NEPK1800)

De coronapandemie heeft ons in korte tijd een flink aantal nieuwe BN-ers “Bekende Nederlanders” opgeleverd. Zo komen Diederik Gommers, Ernst Kuipers en Marion Koopmans en vele anderen inmiddels bijna elke avond via het scherm de Nederlandse huiskamers binnen. De met name genoemden zijn alle drie verbonden aan het Erasmus MC, het ziekenhuis en de Medische Faculteit van de Erasmus Universiteit Rotterdam, dat een centrale rol speelt in de monitoring en planning van de ziekenhuis- en IC-capaciteit in ons land. Een mooie gelegenheid om u de erepenning van het Erasmus MC te tonen, in 2008 ontworpen door Bruno Ninaber van Eyben, die eerder ook de circulatiemunten met Koningin Beatrix (1980-2013) ontwierp. De penning is eenzijdig, en bevestigd op een blokje zwart wollen vilt. Het geheel wordt in een zwart geanodiseerde aluminium koker geschoven, dat in een op maat gemaakt kartonnen doosje past. Deze grote zorg voor afwerking en presentatie is een kenmerk van de ontwerpen van Ninaber van Eyben.

Afbeelding voorzijde: Lijnportret van Erasmus met muts in open cirkel op open raster van 8 bij 8 vakjes; handtekening en de letters MC

NB: de penning is aan de NEPK collectie geschonken door het bestuur van Erasmus MC.

U vindt de penning via de link: https://www.nepk.nl/nl/collectie/?id=1800

Voor eerdere nieuwsberichten volgt u: https://www.nepk.nl/nl/nieuws/

Begin 2013 zijn vijf kunstenaars uitgenodigd ontwerpen in te dienen voor een bijzondere gietpenning ter gelegenheid van het eeuwfeest van de universiteit op 8 november 2013. In haar ontwerp voor deze prijsvraag haakt kunstenaar Linda Verkaaik aan bij het motto van de toekomstvisie van de EUR (“Thuis in de wereld.”). Zij schrijft: “In mijn penning wil ik de contouren van die nieuwe wereld zichtbaar maken. Vanuit een huis: een thuis, gevestigd op de Campus, geworteld in Rotterdam, uitvliegend in Nederland, en verder tot in Europa en de wereld…”.

De penning heeft een in dunne ovale lagen opgebouwde voorzijde met op de bovenste laag de plattegrond van het EUR complex Woudestein waar een student doorheen duikt; op de tweede laag een symbolisch Rotterdams havenbekken; op de derde de kaart van Nederland, vervolgens de kaart van Europa en tenslotte de symbolisering van de wereld als geheel.

De keerzijde toont verdiepte ovalen als tegenhanger van de voorzijde; uit de diepste ovaal, waarin de handtekening van Erasmus de universiteit symboliseert, komt de student te voorschijn, weg van de universiteit, klaar voor de wereld.

De keerzijdeteksten luiden: DE WERELD IS MIJN HUIS – LOF DER ZOTHEID – DE DWAASHEID BEKROOND – ERASMUS UNIVERSITEIT ROTTERDAM

NB: In september 2020 is dit langdurig bruikleen uit 2016 aangekocht.